တၢ်မၤအမိၢ်ပှၢ်
ဖရဲဒရ့း ဘံးနၣ် (Frederick Buechner) တၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ အလံာ်တၢ်တဲပူ “ဘရဲၣ်ဒဲၢ်” (Brendan) ဘူးထီၣ်အကတၢၢ်န့ၣ် တၢ်ဂ့ၢ်လၢ အလီၤသူၣ်ပိၢ်သးဝး အိၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤဂဲၤဒိတၢ်ဖိ က့ဒး(စ) (Gildas) ဒ်သိးကပာ်ဖျါထီၣ်အခီၣ်တခီလၢ အိၣ်တုၤဒၣ်ဖဲ ခီၣ်လ့ၢ်ခိၣ် (ဒီးဆူညါတအိၣ်လၢၤ) အဂီၢ်, ဆၢထၢၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖဲအဝဲဟံးန့ၢ် အနီၣ်ထိးန့ၣ်ဒီး, ဂဲၤဆၢထၢၣ်ထိၣ်လိၤအသးတန့ၢ်လၢၤဘၣ်အဃိ, ဘရဲၣ်ဒဲၢ် ဘၣ်စံၣ်ဂဲၤဆၢထၢၣ် ဖီၣ်ဃာ် က့ဒး(စ) န့ၣ်လီၤ.
က့ဒး(စ) စံးဘၣ်အီၤ “ယဟူးတသ့ဂဲၤတသ့ ဒ်ဟီၣ်ခိၣ်လၢအခံးအပူၤ” န့ၣ်လီၤ. ဘရဲၣ်ဒဲၢ် တဲဝဲဒၣ်လၢ “တၢ်မ့ၢ်ကဲထီၣ်အသး ဒ်သိးအံၤန့ၣ်ဒီး, ပဝဲခံဂၤအကျါ, ပှၤလၢဟူးတသ့ဂဲၤတသ့န့ၣ် ကမ့ၢ်မတၤလဲၣ်” န့ၣ်လီၤ. “ဖဲပလီၤဃံၤအကတီၢ်, ဒ်သိးပကမၤစၢၤလိာ်သးအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အကတၢၢ်, တၢ်အံၤ ကမ့ၢ်တၢ်မၤအကါဒိၣ်ထဲတမံၤဧိၤသ့ၣ်သ့ၣ်” န့ၣ်လီၤ.
၂ ရှမူၤအ့လး အဆၢဒိၣ် ၉ အပူၤန့ၣ်, ပကထံၣ်ဘၣ် စီၤပၤဒၤဝံး အသးအိၣ်ပာ်ဖျါတၢ်အဲၣ်တၢ်သးကညီၤဆူ စီၤပၤ စီၤစီလူး အပှၤဟံၣ်ဖိဃီဖိအကျါ ပှၤလၢအိၣ်မူတ့ၢ်ဒံးကိးဂၤဒဲး…
ဖဲကစၢ်ယွၤ ပျၢ်တၢ်ကမၣ်
လၢအပူၤကွံာ်အနံၣ် ၃၅၀၀, တိၢ်ဘီအစိၤဆၢကတီၢ် ကတံၤထံကိတဖျၢၣ်, လၢအဘၣ်တၢ်ဒုးနဲၣ်အီၤ ဖဲအံၣ်စရ့လးအကီၢ် တၢ်ပာ်ကွၢ်ကီအလီၢ်န့ၣ် ဖိသၣ်ပိာ်ခွါလၢ အသးအိၣ်ဒံးဒၣ် လွံၢ်နံၣ်ဖိတဂၤ မၤသ့ၣ်ဖးဘၣ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. ဖိသၣ်အံၤ ဒိးန့ၢ်ဝဲ တၢ်မၤဆၢအီၤ လၢတၢ်သးကညီၤ, ဒီးလၢတၢ်လီၤကမၢကမၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. တၢ်ပာ်ကွၢ်ကီလီၢ် အပှၤ
မၤတၢ်ဖိန့ၣ် ပျဲပျၢ်အတၢ်မၤကမၣ်တၢ်, ဒီးကွဲမုာ်အီၤ ဒ်သိးကဟဲကဒီးတဘျီအဂီၢ် န့ၣ်လီၤ. "ဟဲး(ခၠဲး) တၢ်ကွၢ်ကီလီၢ်" (Hecht Museum) အဂီၢ်, "ရိအံၣ် ရှဖံအၤ" (Roee Shafir), စံးကတိၤပာ်ဖျါဝဲလၢ အတၢ်မၤန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်မၤအါထီၣ် ဟီၣ်ခိၣ်ဒီဘ့ၣ် အတၢ်သးစဲ လၢတၢ်မၤဂ့ၤထီၣ်က့ၤကျိၤကျဲ, ဒီးကမ့ၢ် တၢ်ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ ဖိသၣ်ပိာ်ခွါဖိအတၢ်သးစဲသ့ၣ်သ့ၣ်လၢ တၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤ, ဒီးတၢ်မၤလိဃုသ့ၣ်ညါ တၢ်ခူၣ်ထုးထီၣ်က့ၤ လၢပျၢၤတၢ်ဖိတၢ်လံၤသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ကမ့ၢ်ဝဲဒၣ် တၢ်အစၢတမံၤ, လၢအအိၣ်ဒီး
တၢ်ယါဘျါဂ့ၤထီၣ်က့ၤတၢ်, ဒီးတၢ်ကဲဘျုးလၢအဂ့ၤတကပၤန့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဂ့ၢ်ဖိအံၤ ဒုးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်ယၤ, ဖဲပှၤအံၣ်စရ့လးဖိ ပူထီၣ်အီၤဝံၤအလီၢ်ခံ, ကစၢ်ယွၤ အတၢ်ပာ်ဖျါ လၢအထုးန့ၢ်သူၣ်န့ၢ်သး, ဘၣ်ဃးဒီးအတၢ်ပျၢ်တၢ်ကမၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤဂီၢ်မုၢ်တဖၣ် ပူထီၣ်ကစၢ်ယွၤ…
တၢ်ဒုးဒိၣ်ထီၣ်အါထီၣ်တၢ်နာ် လၢယွၤအပူၤ
ဒ်ယမ့ၢ်ပိာ်ခွါဖိသၣ်တဂၤအသိး, ယအဲၣ်ဖး ပီၣ်လဲၣ်တမျာ်အဂ့ၢ် တၢ်တဲပူတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်လဲၤခီဖျိ လၢအလီၤသူၣ်ပိာ်သးဝးအံၤ မ့ၢ်မၤဆူၣ်ထီၣ်ယသးအတၢ်ထံၣ်ဆိကမိၣ်မှံတဖၣ်ဒ်လဲၣ်. ခဲကနံၣ်အံၤ, ယအိၣ်ဆိးယဲဒၣ်လၢ လီၢ်ကဝီၤတတီၤ, ဖဲတမျာ်လၢအမံၤ တဟူထီၣ်သါလီၤဒိၣ်မးတဖၣ်အကျါတဂၤ, လၢအမ့ၢ် ဘလဲးဘံယၢး (Blackbeard)- မံၤနီၢ်ကီၢ်, (Edword Teach)- အလီၢ်ခၢၣ်သး အိၣ်အလီၢ်န့ၣ်လီၤ. ကဘီဟးဂီၤတခိၣ်လီၤဘျၢဝဲဒၣ်လၢပီၢ်လဲၣ်ထံယိာ်, လၢအအိၣ်ယံၤဒီးပီၣ်လဲၣ်နံၤဖဲအံၤန့ၣ် မ့ၢ် ဘလဲးဘံယၢးအကဘီ, နီၢ်ပၤမုၣ် အဲ(န) ရဘဲး (Queen Anne's Revenge) န့ၣ်လီၤ.
လၢတၢ်စံၣ်စိၤတဲစိၤအပူၤ, ကဘီဟးဂီၤတဖၣ်, ဒီးပီၣ်လဲၣ်ပူၤ တၢ်လဲၤခီဖျိတဖၣ် လၢအလီၤသူၣ်ပိာ်သးဝးအဂ့ၢ်န့ၣ် ပထံၣ်ဆိကမိၣ်မှံအီၤ သ့ဝဲဒၣ်ညီကဒၣ်ဖိန့ၣ်လီၤ. ပှၤတၢ်မၢဖိ စီၤပီလူး ကွဲးပာ်ဖျါ ကဘီဟးဂီၤအဂၤတမံၤအဂ့ၢ်, လၢအဟ့ၣ်ပလီၢ်ပှၤ, ဒီးလၢအဟ့ၣ်သဆၣ်ထီၣ်ပှၤန့ၣ်လီၤ. စီၤပီလူး ကွဲးဆှၢလီၤအလံာ်ပရၢဆူ စီၤတံၤမသ့းအအိၣ် အခီၣ်ထံးတဘ့ၣ်အပူၤန့ၣ်, ဟ့ၣ်ပလီၢ်ဝဲဒၣ် ဖိလၢအစူၢ်က့ၤနာ်က့ၤတၢ်တဂၤလၢ, “အိၣ်ဒီးတၢ်နာ်, ဒီးသးလၢအသ့ၣ်ညါဒၣ်တၢ်လၢအဂ့ၤ, လၢပှၤတနီၤနီၤ ပာ်ကွံာ်ဝဲသတးဒီး လၢတၢ်နာ်အဂ့ၢ်န့ၣ် အကဘီဟးဂီၤဝဲ” (၁ တံၤ ၁:၁၉) န့ၣ်လီၤ.…
ထးန့ၣ် ကဘၣ်တၢ်ကျ့အီၤလၢထး
တၢ်တိာ်ကျဲၤအတၢ်မၤ မူဒါခိၣ်, လွံစၣ် (Louise) တဂၤ, မ့ၢ်လၢအဃုထၢမၤ နီၢ်ကစၢ် အတၢ်မၤသဘျ့အဃိ, ပီၢ်ယၢ်လီၤက့ၤအသးန့ၣ်လီၤ. ပှၤလၢအဟဲဟ့ၣ်အီၤတၢ်ဖံးတၢ်မၤ,ဃုာ်ဒီးပှၤတ့ထုးထီၣ်တၢ်အက့ၢ်ဂီၤဒိခံဂၤလိာ်န့ၣ် မၤကွၢ် အတၢ်ဝံသးစူၤန့ၣ်လီၤ. အဝဲဆိကမိၣ်ထီၣ်ဝဲဒၣ် "ဘၣ်မနုၤအဃိ, တၢ်မၤတမံၤအံၤ ကီခဲဝဲဒိၣ်နီၢ်မးန့ၣ်လဲၣ်. ဘၣ်မနုၤအဃိ, ပှၤသ့ၣ်တဖၣ်အံၤ တဃုနၢ်ပၢၢ်လိာ်အသး တသ့ဝဲဒၣ်လဲၣ်" န့ၣ်လီၤ.
စှၤနွံပူၤကွံာ်ဝံၤအလီၢ်ခံန့ၣ်, ဖဲအဝဲဖး လံာ်တၢ်ကတိၤဒိ ၂၇:၁၇ န့ၣ် ထံၣ်ဝဲဒၣ် လီၤလီၤဆီဆီလၢ “ထးကျ့ထး” အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. တယံၢ်ဘၣ်န့ၣ် အဝဲစံးဘၣ် အကရူၢ်ဖိတဖၣ်လၢ “တၢ်လၢအကိၤဒီးအတဘျ့တဖၣ်န့ၣ် နကတြူာ်ကျ့မၤဘျ့အီၤလၢ တၢ်အကပုာ်လုးဖိ ဒ်သတိၢ်န့ၣ် တန့ၢ်တသ့ဘၣ်. နလိၣ်ဘၣ်တၢ်လၢအကိၤတမံၤမံၤ, လီၤဂာ်ဒ်ထးအသိး” န့ၣ်လီၤ.
လွံစၣ် သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်ထီၣ်ဝဲဒၣ် လၢအတၢ်တိာ်ကျဲၤအတၢ်မၤအပူၤ တၢ်တၤတဖၣ် စံးတၢ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢကမၤဘျ့မၤဂ့ၤထီၣ် အတၢ်ဖံးတၢ်မၤ လၢအတလဲၤသးဘျ့ဘျ့ဆှီဆှီတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ဒ်သိးအကမ့ၢ်ပှၤလၢ အကမၤအါထီၣ် တၢ်ဝံသးစူၤဒီးတၢ်ဆီၣ်လီၤသး, ဒီးကဃုထံၣ်န့ၢ် တၢ်မၤလၢကျိၤကျဲ လီၤဆီအဂၤတဖၣ်အဂ့ၢ်န့ၣ် လွံစၣ် မၤလိန့ၢ်ဝဲဒၣ်န့ၣ်လီၤ. လွံစၣ် မၤကတၢၢ်အတၢ်ကတိၤလၢ, ကစၢ်ယွၤ…
ကစၢ်ယွၤ သ့ၣ်ညါနၢ်ပၢၢ်
ဖဲ တၢ်သူၣ်အုးသးအုး လၢပကနၢ်ပၢၢ်အိၤကီ အလံာ် ဒ့းရှၢၣ်နရံၣ် (Dictionary of Obscure Sorrows) အပူၤန့ၣ်, ကၠီ ခိန့း (John Koenig) ဟ့ၣ်ထီၣ် တၢ်ပာ်ဖှိၣ်လံာ်ဖျၢၣ်အသီတဖၣ်, ဒီးကူၣ်ထီၣ်ဖးလီၤဟ့ၣ်ထီၣ်ဝဲ လံာ်တဖျၢၣ်စုာ်စုာ် အမံၤတဖၣ်- မ့ၢ်လၢ အပူၤကွံာ်န့ၣ် လံာ်ဖျၢၣ်တအိၣ်အဃိ ကဲထီၣ်တၢ်သးဘၣ်တံာ်တာ်တဖၣ်အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. အလံာ်အပူၤန့ၣ် ပၣ်ဃုာ်လၢ လံာ်ဖျၢၣ်လၢအမ့ၢ် “dés vu” (ဒ့ဘူ)- “တၢ်သ့ၣ်ညါဘၣ်တၢ်အကတီၢ်ဖိလၢ ကကဲထီၣ် တၢ်လၢပှၤကသ့ၣ်နီၣ်ဘၣ်တမံၤ, ” ဒီးလံာ်ဖျၢၣ် “အိၣ်န့းစၣ်(န)” (onism)- “လၢနီၢ်ကစၢ်တခါဧိၤအပူၤ, ဘၣ်အိၣ်ကတာ်သး လၢတၢ်သးဘၣ်တံာ်တာ်အပူၤ, လၢအနုာ်လီၤအိၣ်ဆိးဝဲ ဖဲတၢ်လီၢ်ထဲဒၣ်တပူၤဧိၤ, ဒီးဖဲတၢ်ဆၢကတီၢ်ဖိတကတီၢ်ဧိၤ” အပူၤန့ၣ်လီၤ. ခိးန့း စံးဝဲလၢ အတၢ်မၤန့ၣ် ပညိၣ်ဝဲဒၣ် ဒ်သိးကမၤဆှဲထီၣ်ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိ အတၢ်လဲၤခီဖျိ လၢအလီၤဆီတဖၣ်, ဒ်သိးဒီးပှၤကညီၤတဖၣ် အသးကလၢၢ်ဘၣ်ဝဲလၢ အဘၣ်အိၣ်ထဲတဂၤဧိၤ လၢအဝဲသ့ၣ်အတၢ်လဲၤခီဖျိတဖၣ်အပူၤန့ၣ်, ကဆံးလီၤစှၤလီၤဝဲအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ကပာ်ဖျါပတၢ်လဲၤခီဖျိတဖၣ်အဂီၢ်, ပဃုထံၣ်န့ၢ် တၢ်ကတိၤအဖျၢၣ်ထီဘိ, မ့ၢ်တသ့ဘၣ်အကတီၢ်, ခီဖျိလၢတၢ်သ့ၣ်ညါ…